Adwokat Ewa Skrzypkowska przeprowadziła około 200 postępowań upadłościowy osób fizycznych.

Oddłużeniem konsumentów zajmuje się od 2011 roku procedując w poprzednim, bardzo rygorystycznym stanie prawnym. Jednakże lawina postępowań upadłości konsumenckiej rozpoczęła się po nowelizacji prawa upadłościowego i naprawczego, która weszła w życie w styczniu 2015. Kancelaria prowadzi postępowania upadłościowe w sądach na terenie całego kraju.

Pomoc prawna Kancelarii dla niewypłacalnych konsumentów rozpoczyna się już na etapie konstruowania wniosku po wnikliwej analizie stanu faktycznego danej osoby, w tym jej życia zawodowego ale także osobistego, a kończy się wraz z zakończeniem realizacji planu spłat lub prawomocnym umorzeniem przez sąd zobowiązań bez ustalania planu spłat. Pomoc jest kompleksowa i obejmuje także doradztwo w kontaktach z syndykiem oraz udział w rozprawach o umorzenie postępowania upadłościowego. Doradztwo obejmuje postępowania sądowe z tzw. skargi pauliańskiej, czyli tych postępowań, które dotyczą orzeczenia bezskuteczności czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli. W tym zakresie Kancelaria analizuje każdy przypadek szacując ryzyko dokonania danej czynności prawnej w kontekście zamiaru zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Adwokat Ewa Skrzypkowska procedowała przypadki upadłości konsumenckiej:

• małżonków dłużnika
• poręczycieli
• byłych przedsiębiorców prowadzących w przeszłości ewidencjonowaną działalność gospodarczą
• spadkobierców z długami spadkowymi
• frankowiczów
• rolników
• byłych członków zarządu oraz wspólników spółek osobowych
• inwestorów z rynku GPW i NewConnect
• członków zarządu banków
• hazardzistów

Czy każdy może ogłosić upadłość konsumencką?

Upadłość konsumencką może ogłosić osoba fizyczna, która jest konsumentem. Oznacza to, że w chwili składania wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnik nie prowadzi działalności gospodarczej.

Aby Sąd przychylił się do wniosku o ogłoszeniu upadłości, dłużnik winien spełnić przesłanki niewypłacalności i posiadania statusu konsumenta. Ponadto zadłużenie nie może powstać w wyniku świadomego i celowego działania. Często sądy w toku rozpoznawania wniosku badają czy dłużnik w momencie zaciągania zobowiązań posiadał wystarczające dochody na jego spłatę oraz czy suma zadłużenia nie przekraczała dochodów dłużnika.

Co się dzieje po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej?

Postępowanie po ogłoszeniu upadłości składa się z kilku etapów, a każdy z nich jest kluczowy dla upadłego. Po ogłoszeniu upadłości istotną rolę pełni syndyk.

Po ogłoszeniu upadłości rozpoczynają się równolegle dwa etapy, z których pierwszy to zgłaszanie wierzytelności przez wierzycieli i ustalenie listy wierzytelności, a drugi to likwidacja majątku dłużnika. Syndyk po nadzorem sędziego komisarza podejmuje czynności zmierzające do:

1. ustalenia składu i wartości masy upadłości, tj. majątku i dochodów upadłego;
2. sporządzenia listy wierzytelności;
3. sprzedaży majątku upadłego i podziału uzyskanych w ten sposób środków między wierzycieli ujętych na liście wierzytelności, o ile upadły posiada jakiś majątek.

Tuż po ogłoszeniu upadłości upadły spotyka się z syndykiem. Syndyk omawia na nim aktualną sytuację finansowo-majątkowo – osobistą upadłego. Na spotkanie upadły powinien przygotować m.in.:

1. Dowód osobisty;
2. Informacje o:
1) nr NIP;
2) właściwym dla upadłego urzędzie skarbowym;
3) właściwym dla upadłego oddziale zakładu ubezpieczeń społecznych;
4) właściwą dla upadłego placówką poczty polskiej;
5) bankach, w których upadły posiada rachunki bankowe;
6) otrzymanych przez upadłego darowiznach czy też spadkach w ciągu 5 lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości;
7) postępowaniach sądowych i egzekucyjnych.

W przypadku upadłych – właścicieli nieruchomości, w których zamieszkują, na spotkanie z syndykiem należy zabrać faktury/rachunki za energię elektryczną, gaz, czynsz, z tym że terminy zapłaty ww. rachunków muszą wskazywać okres po ogłoszeniu upadłości.

Upadły powinien przygotować się do spotkania z syndykiem poprzez sporządzenie zakresu ewentualnych pytań odnośnie postępowania oraz sytuacji upadłego po ogłoszeniu upadłości.

2. Zgłaszanie wierzytelności

Zgłaszanie wierzytelności jest instytucją zagwarantowaną dla wierzycieli upadłego, której celem jest uzyskanie prawa uczestniczenia w postępowaniu upadłościowym z możliwością żądania zapłaty wierzytelności po uprzednim udowodnieniu jej istnienia w składanym do sędziego komisarza piśmie procesowym w terminie 1 miesiąca od daty obwieszczenia upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Należy podkreślić, ze brak zgłoszenia wierzytelności pozbawia wierzyciela prawa domagania się zapłaty długu. Na podstawie wniesionych zgłoszeń syndyk sporządza projekt listy wierzytelności którą wraz ze stanowiskiem dłużnika (co do istnienia długów i ich wysokości) przekazuje sędziemu komisarzowi, który dokonuje obwieszczenia listy. Od chwili uprawomocnienia listy wierzytelności ustalony zostaje krąg wierzycieli upadłego których należności będą podlegały zaspokojeniu ze środków uzyskanych z majątku upadłego. W praktyce, syndyk przesyła do potencjalnych wierzycieli zawiadomienie o ogłoszeniu upadłości wobec konsumenta z informacją o terminie zgłaszania wierzytelności.

3. Likwidacja majątku upadłego

Równolegle w toku postępowania upadłościowego syndyk przeprowadza likwidację majątku upadłego, który od chwili ogłoszenia upadłości tworzy tzw. masę upadłości. Likwidacja to nic innego jak sprzedaż dokonywana przez syndyka pod nadzorem sędziego komisarza z możliwością zaangażowania się w proces sprzedaży ruchomości przez samego dłużnika.

Likwidacja obejmuje również sprzedaż należącej do upadłego nieruchomości lub udziału w nieruchomości. Niemniej jednak ustawodawca dostrzegł konieczność zadbania o potrzeby mieszkaniowe upadłego oraz jego rodziny, gwarantując wypłatę kwoty odpowiadającej przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w miejscowości zamieszkania dłużnika lub też sąsiedniej. Upadły na krótko przed sprzedażą lokalu, w którym zamieszkuje składa wniosek do sędziego komisarza z prośbą o wypłatę wspomnianej kwoty. Wyasygnowana kwota zostanie ustalona do wysokości 24 miesięcznych czynszów najmu.

Istotne w procesie upadłości konsumenckiej jest możliwość kontynuowania postępowania upadłościowego w przypadku, gdy upadły nie posiada żadnego majątku.

4. „Budowanie” masy upadłości

W skład masy upadłości nie wchodzi mienie, które zostało wyłączone od egzekucji na podstawie przepisów postępowania cywilnego, wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu, nieściągalna wierzytelność oraz niezbywalne nieruchomości wyłączone przez sędziego komisarza.

Mienie wyłączone od egzekucji:

1. przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
2. zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca;
3. jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
4. narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych;
5. u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie;
6. przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
7. przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny;
8. sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych;
9. sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że w postępowaniu upadłościowym dochodzone są roszczenia powstałe w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Do sum, tych zalicza się subwencje na cele oświatowe, kulturalne i artystyczne, stypendia, świadczenia z funduszu alimentacyjnego, a także pomoc pieniężną wypłaconą dla dziecka w rodzinie zastępczej. Nie należą do nich zasiłki dla bezrobotnych;
10. prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu;
11. świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w drodze rozporządzenia przez Ministrów Finansów i Sprawiedliwości. Bez względu na to, czy ubezpieczenia te mają charakter dobrowolny, czy przymusowy. Nie dotyczy to jednak przypadku dochodzonych w postępowaniu upadłościowym roszczeń z tytułu alimentów;
12. świadczenia z pomocy społecznej w rozumieniu przepisów ustawy o pomocy społecznej;
13. należności wypłacone w związku ze śmiercią tytułem zapomogi lub jednorazowego zaopatrzenia pod jakąkolwiek nazwą albo z tytułu ubezpieczenia na pokrycie kosztów pogrzebu podlegają egzekucji tylko na zaspokojenie tych kosztów;
14. świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych, zasiłki dla opiekunów oraz świadczenia z pomocy społecznej;
15. zasiłki dla bezrobotnych, dodatki aktywizacyjne, stypendia oraz dodatki szkoleniowe, wypłacane na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
16. świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym w zakresie określonym w tych przepisach. To samo dotyczy rent przysługujących z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i z rent zasądzonych przez sąd lub ustalonych umową za utratę zdolności do pracy albo za śmierć żywiciela lub wypłacanych z dobrowolnego ubezpieczenia rentowego oraz świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Wynagrodzenie ze stosunku pracy

W przypadku egzekucji z wynagrodzenia innych należności niż alimenty potrącenia mogą wynosić maksymalnie 50% tegoż wynagrodzenia, z tym, że egzekucji nie podlega wynagrodzenie w najniższej ustawowej wysokości (obecnie netto 1300 zł). Te same zasady dotyczą zajęcia wynagrodzenia przez syndyka w toku postępowania upadłościowego. Część wynagrodzenia niepodlegającą zajęciu określają przepisy art. 87 i 87(1) Kodeksu pracy. Co oznacza, że nie wchodzi do masy upadłości kwota stanowiąca połowę wynagrodzenia, przy czym upadłemu musi pozostać kwota nie mniejsza niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Przykładowo: jeśli wynagrodzenie upadłego wynosi 6.000 złotych miesięcznie a upadły nie jest objęty np. obowiązkiem alimentacyjnym, to do masy upadłości przez okres od 4 do 10 miesięcy zostanie przekazana kwota 3.000 złotych.

Wynagrodzenie ze stosunku cywilnoprawnego (umowa o dzieło, umowa zlecenie)

Na uwagę zasługuje fakt, że przepisy prawa nie określają wprost wysokości kwoty wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu umowy o dzieło, która podlega zajęciu w przypadku ogłoszenia upadłości, jak i postępowania egzekucyjnego. Regulacja wprowadzająca ograniczenia w tym zakresie stanowi, że jeśli umowa zlecenia lub o dzieło jest jedynym źródłem dochodu zleceniobiorcy i jest to świadczenie powtarzające się (umowa zawarta na dłuższy czas, wynagrodzenie wypłacane w stałych okresach), podlega egzekucji jak wynagrodzenie ze stosunku pracy w zakresie określonym w przepisach kodeksu pracy (art. 833 § 2 k.p.c.).

Zgodnie z przepisami, które mają zastosowanie w przypadku umowy o dzieło, nie podlegają egzekucji, a co za tym idzie nie wchodzi do masy upadłości „u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie.”

W związku z powyższym, to jaka kwota wynagrodzenia z umowy o dzieło wejdzie do masy upadłości uzależnione jest od stwierdzenia czy upadły pobiera z tego tytułu „periodyczną stała płacę”, czy też nie. Przez „periodyczną stała płacę” należy natomiast rozumieć świadczenia określonego rodzaju (wynagrodzenie), płatne w stałych odstępach czasu, mające na celu zapewnienie dłużnikowi środki stałego utrzymania. Wynagrodzenie otrzymywane przez dłużnika z tytułu umowy o dzieło, o ile stanowią ono „periodyczną stała płacę”, podlega zajęciu przez syndyka w granicach przewidzianych dla wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu umowy o pracę, przy jednoczesnym uwzględnieniu długości okresu między dniem zajęcia a dniem kolejnej wypłaty.

Zakończeniem etapu likwidacji masy upadłości jest spieniężenie wszystkich jej składników które zostaną wykorzystane w ramach realizacji kolejnego etapu postępowania – podziału masy, który polega na rozdysponowaniu według tzw. kategorii uzyskanych z likwidacji masy środków na spłatę wierzycieli ujętych na liście wierzytelności i pokrycie kosztów postępowania. Do momentu zakończenia etapu likwidacji masy upadłości od ogłoszenia upadłości w stosunku do upadłego mija średnio 12-18 miesięcy.

5. Plan podziału

Kolejnym i zarazem najważniejszym etapem jest ustalenie planu spłaty wierzycieli albo w ściśle określonych przypadkach umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty, po których Sąd wydaje postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego. W przypadku gdy ustalony został plan spłaty wierzycieli postanowienie o zakończeniu postępowania ma charakter formalnoprocesowy, bowiem dla upadłego faktycznie proces oddłużania trwa dalej co wynika z realizacji planu spłaty i wiąże się z przestrzeganiem określonych reguł, których naruszenie może zaprzepaścić umorzenie zobowiązań nieobjętych planem spłaty.